Kosova- Sırbistan gerilimi yeni bir savaşa gider mi?

Uzun geçmişi olan Kosova-Sırbistan gerilimi son dönemde yüksek seviyede seyrediyor. Bölgedeki son gelişmelerin bundan sonra iki ülke arasındaki gerilimi nereye taşıyacağı merak konusu…

Davut NurilerABD‘nin yaktığı yeşil ışık sonrasında, uluslararası kuruml-arın katılımı ve denetimi altındaki Kosova barış güçlerinin bir orduya dön-üşmesi, Kosova Parlamentosunun kararı ile tamamlanmış bulunuyor.

Yarım asırdan fazla süren mücadeleden sonra bağımsızlığını ilan eden Kos-ova’nın kendi ordusunu kurma ile ilgili bu son çıkışı, Belgrad hükümetini öfkelendirmiş, hatta çileden çıkarmış görünüyor.  Bu makalenin yazıldığı saatlerde konu ile bağlantılı olarak Sırbistan’ın bastırması, Rusya’nın talebi ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) toplanacağını öğrenmiş bulunuyorum.  Diğer komşu ülkeler Kosova’nın bu hamlesine karşı çıkmaz-ken, Sırbistan’ın, sadece 4 bin 600 askerden oluşacak ve bölgede kimseye tehdit olması söz konusu olmayan böyle bir yapıya,  bu kadar aşırı tepki göstermesi nasıl izah edilebilir? Bu tavır Sırbistan’ın,  Kosova’yı hala kendi toprağı hatta vilayeti olarak görmeye devam ettiğine işaret edi-yor…

Sırbistan, kendi Cumhurbaşkanı Aleksandar Vuçiç dâhil, hiçbir ferdinin adım atamadığı bir toprak parçası olan Kosova’yı, hala kendine ait bir topr-ak parçası olarak görmeye devam etmesini anlamak kolay değil.

Son birkaç yıldır her iki taraf, aldıkları kararlarla uluslararası diplomasi alanında amansız bir savaş sürdürüyor. Sırbistan Kosova’nın Bağımsızlığını hiçbir zaman tanımayacağını her fırsatta ilan etmeye devam ediyor. Hatta bununla yetinmeyerek, Kosova’nın UNESCO ve İNTERPOL üyeliğini enge-llemeyi kendi kamuoylarına diplomatik bir zafer gibi sundu. Belgrad elde ettiği bu zafer sarhoşluğunun keyfini yaşarken,  Kosova hükümeti, karşı hamle olarak, Sırbistan menşeli mallara koyduğu yüzde 100 gümrükle Bel-grad’a, güçlü bir tokat ile cevap verdi. Yılda 500 milyon Euro’luk pazarın kaybı anlamına gelen bu karar sonrasında, Sırp iş dünyası şaşkınlıklarını gizleyemiyor. Şok olmuş durumdalar.  Kosova pazarına mal satarak yaşay-an işletmelerin kapanması demek olan bu uygulama ile on binlerce kişi daha işsizler ordusuna katılacak, yani Sırbistan, şimdiden ciddi bir ekon-omik kayba uğramış görünüyor. Kosova’nın bu sürpriz kararı ile panik-leyen Belgrad hariciyesi, Brüksel’den Washington’a söz konusu gümrük yükseltme kararını geri aldırmak için,  uluslararası kurumların kapısını aşındırmaya devam ediyor…

2013 yılının nisan ayında Avrupa Birliği’nin bastırmasıyla Brüksel’de varıl-an anlaşma ile iki ülke, yani Kosova ve Sırbistan, AB tam üyeliğine karşılık, aralarındaki sorunları barışçı yollarla çözmeyi kabul etmişlerdi. Bu anlaş-ma, tarihe Brüksel anlaşması olarak kaydedilmiştir. Atılan bu imzalar karş-ılığında, yıllarca BM ambargosu altında sıkıntı çeken Sırbistan AB aday ülke statüsü kazanmış ve tam üyelik müzakerelerini başlatmıştı. 2008 yılının şubat ayında bağımsızlığını ilan eden Kosova ise, yeterli sayıda ülke tara-fından tanınmadığı için başta Birleşmiş Milletlere üyelik olmak üzere,  ulu-slararası platformlarda tanınma sürecini tamamlamaya çalışıyor. 

AB’den, İspanya, Yunanistan, Kıbrıs Rum kesimi, Romanya ve Slovakya’nın tanımadığı Kosova, Rusya ve Çin gibi iki büyük gücün de tanımaması sebe-biyle BM’de ayağını hala sağlam bir şekilde basabilmiş değil.  Buna karşılık Sırbistan, Kosova’yı tanıyan ülke sayısının artmaması için, her platformda lobi faaliyetleri yoluyla engelleme yapıyor, hatta tanıyan ülkeleri vazgeçir-mek için maddi bazı vaatler yapmaktan da çekinmiyor…

1991 yılında, Yugoslavya’nın 6 federal devleti, teker teker bağımsızlıklarını kazanırken, Kosova da Badinter komisyonuna bağımsızlık talebi ile müra-caat etmiş, ancak gerekli şartları sağlamadığı gerekçesi ile kabul görmemiş, ancak Sırbistan çatısı altında geniş bir otonomi için destek verebiliriz cev-abı ile reddedilmişti. Bilindiği üzere, Dayton anlaşmasıile Bosna’da silahlar susmuş, yüz binlerin ölümüne, milyonların evlerinden sürülmesine sebep olan kanlı bir sürecin baş aktörü, Slobodan Miloşeviç yönetimindeki Sırbi-stan-Karadağ, Bosna’da devlet içinde devlet sahibi yapılarak bir nevi ödüll-endirilmiştir. Nitekim Miloşeviç Dayton anlaşmasından sonra, dünyaka-muo-yunun bir kesimi tarafından barış mimarı gibi muamele görmüştür.

Bu destekten güç alan Miloşeviç, Bosna’daki taktikleri Kosova’da tekrar etm-eye kalkınca, beklemediği oranda dünyanın tepkisi ile karşılaştı…

Bosna’da olduğu gibi askeri müdahale olmayacağını hesaplamışken, 1999 yılında 78 gün müddetle NATO bombardımanı altında kaldı ve Kosova ile ilgili yaptığı bütün planlar alt üst oldu. Bu bombardıman, Miloşeviç rejim-inin sonunu getirdi. Batının desteklediği ülkedeki muhalefet, aylar süren yoğun protestolar sonunda Eylül 2000 de yapılan seçimde ilk defa mağlup oldu ve iktidarı bırakmak zorunda kaldı,  Kısa bir zaman sonra da insanlığa karşı işlediği savaş suçları sebebiyle, yargılanmak üzere Lahey savaş suçları hapishanesine gönderildi. 

1995 – 1999 yılları arasında Kosova sorununun barışçı yollarla çözümü için yoğun temaslar yapıldı. Miloşeviç, Bosna konusunda olduğu gibi oyalama taktikleri ile niyetini gizleyerek barış güvercini rolü oynamak istedi, Kos-ova’yı kendi vilayeti olarak elde tutabilmek için, çeşit çeşit manevralara başvurdu,  ancak Bosna ve Srebrenica soykırımı deneyiminden ibret alan ABD ve AB bu sefer, Miloşeviç’in hazırladığı tuzağa düşmedi. Rusya ve Çin’in desteğini desteğine güvenen Miloşeviç, yapılan tüm ikazlara rağmen Kosova üzerine kapsamlı bir askeri harekât yapmak üzere iken,  NATO’nun bombardımanı ile yüzleşmek zorunda kaldı, geri adım attı. Rusya batının Sırbistan’a yaptığı harekâta BM güvenlik konseyinde destek vermedi ama NATO harekâtına da sessiz kalarak örtülü bir destek vermiş oldu. Miloşeviç, ordusu,  polisi ve sivil halkın bir kısmı ile Kosova’yı terk etmek zorunda kaldı. Eğer Miloşeviç’in böyle bir askeri harekât hazırlığı olmasaydı,  Koso-va’la barışçı bir anlaşmaya razı olsaydı, bugün bağımsız bir Kosova devleti olur muydu olmaz mıydı?  Bu soruya kesin bir cevap vermek kolay olmasa da, 1991 de Kosova’nın bağımsızlığının,  AB’nin Badinter Komisyonu tara-fından reddedildiğini hatırlatmak isterim. 

Günümüze gelecek olursak, son iki yılda Priştina ile Belgrad arasında gitti-kçe artan gerilim Bölgeyi yeni bir savaşa götürür mü? Her şeyden önce AB ’nin, burnunun dibinde böyle bir sıcak cephe savaşına göz yumması müm-kün görülmese de, Sırp-Arnavut gerginliği bölgede barışı ciddi anlamda tehdit etmektedir. Kurulduğu, 1918 yılından beri Yugoslavya diplomasisi çok yönlü, bazen de çelişkili politikalar uygulaması ile tanınmaktadır. 1941 yılında Hitler ile Churchill’i aynı anda idare etmeye çalışan benzer hamle-ri, Tito, 35 yıllık iktidarında batı dünyası ile Sovyetler birliği arasında aynen tekrar etmiştir. Bugün de AB ve Rusya’yı aynı anda idare etmeye çalışan Belgrad diplomasisi, geçmişte elde ettiği başarıyı tekrar edebilecek mi? Bu kolay görünmüyor? 2017 yılının ekim ayında ABD başkan yardımcısı Joseph Biden’in Belgrad’a yaptığı ziyarette; Sırbistan Cumhurbaşkanı Vuçiç’e söyl-ediği “aynı anda iki sandalyede oturmanız mümkün değil” ikazı Sırbistan’ı, Rusya ile Batı arasında bir tercih yapmaya zorlayan bir ültima-tom olarak anlaşılabilir.  

2013 yılında her iki tarafın el sıkışarak imzaladığı Brüksel anlaşması, tarafl-ar arasındaki anlaşmazlıkları barışçı yollarla çözerek AB tam üyeliği istika-metinde yürümeyi öngörmekteydi. Geçen 5 sene zarfında, tabir caizse soru-nların çözümü konusunda bir arpa boyu yol alınmamıştır. Belgrad her fırs-atta bağımsız Kosova devletine düşmanca tavırlarda hiçbir yumuşama göst-ermezken, Kosova Brüksel anlaşmasında öngörülen, Kosova’da Sırp nüfus-un yaşadığı 4 belediyeden oluşacak “Sırp Belediyeler Birliği” isimli bir kuru-msal yapıyı,  parlamentodan geçirmeye ve muhatap almaya yanaşmakta-dır. İki ülke arasındaki barışçı müzakere süreci bu noktada kilitlen-miş durmuştur. Kosova hükümeti; Sırp Belediyeler Birliğini, Bosna’daki Sırp entitesi gibi, devleti işlemez hale getirmek için bir tuzak olarak görmekte ve Brüksel anlaşmasında altına imza attığı halde,  uygulamaya koymayacağını açıkça ifade etmektedir. Belgrad, buna karşılık olarak, Kosova’nın, BM ve bağlı kurumlarına üyeliğini engelleme çalışmalarına tüm hızıyla devam ediyor. Karşılıklı bu hamleler büyük ümitlerle sağlanan Brüksel anlaşma-sını geçersiz bir kâğıt parçasına dönüştürmekte ve neticede gerginlik gittikçe tırmanmaktadır.

Sırbistan menşeli mallara uygulanan yüzde 100 gümrük ve Kosova ordusu-nun kurulma kararı, Belgrad’ı köşeye sıkıştırmış bulunuyor. Bir küçük parti -Liberal Demokrat Parti- ve bazı insan hakları kuruluşları dışında, Sırbist-an’daki siyasi partilerin tamamı ve merkez medya Kosova’nın bağımsızlığı aleyhine manşetler atmakta ve savaş kışkırtıcısı söylemler kullanmaktadır. Sırp Radikal Parti Bosna’da yapılan soykırımları vatan savunması sayan tezleri ile parlamentonun en güçlü üçüncü partisi konumundadır…

Kosova’ya silahlı bir harekâtı teşvik eden ve meşru gören ciddi bir taraftar kitlesi bulabilmektedir. Soykırım mahkûmu Ratko Mladiç ve Radovan Karadziç’i kahraman gören pankart ve dövizler ana caddelerde stadyuml-arda boy göstermeye devam ediyor. Sırbistan Cumhurbaşkanı Vuçiç’in gözde politikacısı Başbakan Ana Brnabiç Deutche Welle’ye 15 Kasım günü verdiği röportajda Srebrenica soykırımını bir kere daha inkar etmiş olması, Belgrad’da hatta Sırbistan devletine hâkim olan anlayışı bir kere daha gözler önüne sermiştir. Bu anlayışın en fazla mağdur ettiği kitleler Boşnakl-ardır. Sancak’ta böl parçala politikaları uygulayan Belgrad rejimi Bosna’yı da Sırp yönetimi üzerinden her alanda engellemeye devam ediyor. Son olarak Bosna-Hersek’in NATO üyeliğini türlü engeller çıkaran Bosna Sırp yönetimi AB entegrasyon süreçlerinin de en büyük engeli durumdadır.

Belgrad rejimi bölgedeki tüm sıkıntıların baş sebebidir. Onların hegemonya politikaları etkisiz hale getirilmediği sürece balkanlarda barış ve istikrar sağlamak mümkün değildir.

Sırbistan’la AB arasında devam üyelik müzakereleri süreciyle ilgili bir rap-or hazırlamakta olan Avrupa Parlamentosu (AP), Başbakan Brnabiç’in Sre-brenica soykırımını inkar eden bu röportajına da yer vermiştir.  Tito Yugos-lavya’sının ikinci adamı Edward Kardelj’in de torunu olan Slovenya milletv-ekili İgor Şoltes, Sırbistan Başbakanının Srebrenica soykırımını inkarı kon-usunu söz konusu rapora eklemiş ve Avrupa Parlamentosunun görüş-üne sunmuştur. Yapılan oylama sonucunda Sırbistan’ın AB üyesi olabilmesi için Savaş suçları mahkemesinin ve Adalet Divanının kararlarını kabul etmesin-in şart olduğu ifade edilmiştir. Raporun her ne kadar bağlayıcı olmadığı söylense de demokrasi ve insan hakları savunucusu büyük kitleleri temsil ettiğini unutmayalım.

Şu anda tarafların durduğu konum, 1999 yılındaki NATO bombardımanı öncesinden farklı bir yer değildir. NATO bombardımanı, Miloşeviç’i iktidar-dan düşürerek fiili bir durum ortaya çıkardı. Askeri yaptırım gücü olmayan AB, NATO bombardımanı etkisi yapacak bir çözüm üretemeyeceğine göre, Sırbistan’la Kosova arasındaki bu gerilim nasıl düşürülecek? Görüşmeleri durduran kilit nasıl açılacak? Balkanların küçük ve en yeni devleti Kosova’ nın, Avrupa’nın en büyük ABD üssünü içinde barındırması, onlara Sırbista-n’a karşı önemli bir üstünlük sağlıyor. Gerçekte ABD desteği olmasaydı, Kosova’nın bağımsızlığını kazanması mümkün değildi.

Bir taraftan AB üyeliği için çırpınırken, aynı anda Rusya ile flört ederek NATO karşıtı bir dış politikada ısrarın Sırbistan’a ne kazandıracağını göre-ceğiz? Bu sorunun cevabını Washington, Brüksel ve Moskova’nın tavrı bel-irleyecek. Orta Doğu’da, Suriye’den sonra Yemen’i de kan gölüne çeviren global irade, Balkanlarda da bir cephe açmaya karar verdi ise, Kosova ve Sırbistan arasında artan gerilim barut fıçısı Balkanlarda, savaş için en ideal bir ortamdır. Savaş tehlikesi yeniden Balkanları tehdit ederken doksanlı yıllarda sesi çıkmayan Türkiye’nin artan gücü Balkanlarda gerilimi düşü-rmek için başvurulacak en son kapıdır. Her iki ülke ile iyi ilişkiler kurmayı beceren Türkiye AB ile el ele verirse barışı kurtarabilecek en güçlü ve son alternatiftir..

Kaynak: www.davutnuriler.com

Güncelleme Tarihi: 26 Aralık 2018, 11:3

http://iBalkan.net