MIODRAG Vlahović: “Crnogorska EU agenda”- Želje, propaganda i stvarnost… (foto)

Crnogorska evropska agenda u suštini je ograničena i omeđena mnogim – manje ili više vidljivim – “crvenim linijama”, koje se tiču i unutrašnje političke scene, i bezbjednosnih službi, i diplomatije, i medija … Evropska retorika je dozvoljena. Evropske prakse su sumnjive i problematične

Predsjednik Jakov Milatović nastavlja da širi optimizam povodom šansi Crne Gore da u sagledivoj budućnosti postane članica EU. Njegove posljednje izjave – na minhenskoj bezbjednosnoj konferenciji – su “najružičastije” do sada: Crna Gora će biti u Briselu 2028! 

Za njim ne zaostaje ni premijer Milojko Spajić koji, “tehnokratskim” rječnikom lišenim elementarnih političkih formulacija i zadiranja u teme koje izazivaju kontroverze i konfrontacije, pokušava da propagira jednodimenzionalnu finansijsko-ekonomsku platformu crnogorske evropske agende. Za Spajića, zapravo, ne postoje problemi u političkoj, socijalnoj i kulturnoj sferi – tj. on o njima ne želi da daje izjave. 

Istovremeno tvrdi da je njegova vlada – u samo tri mjeseca – postigla zavidne rezultate, čak i u bezbjednosnom sektoru, kao i na planu smirivanja tenzija i političkog (nacionalnog) “pomirenja”. Malo je reći da takve tvrdnje ne odgovaraju istini. Ali, to Spajića ne brine mnogo… 

Razloge za Spajićevu (javnu) relaksiranost lako je naći u redovima partija koje učestvuju u njegovom kabinetu, ali, još više, među političkim liderima parlamentarne većine koja je izabrala njegovu vladu. Tamo su, takođe, svi do jednog – a radi se o pro-srpskim i pro-ruskim političkim strukturama – javno entuzijastični i vrlo spremni da retorički podrže “put Crne Gore ka EU”. Dobro zvuči, a ne košta mnogo. Tj. ne košta ništa. 

U zvanični optimizam se polako, korak po korak, uključuju diplomatske strukture zemalja-članica EU. U opštem (opravdanom) uzbuđenju povodom činjenice da je predsjednik Skupštine, po tituli i četnički vojvoda Andrija Mandić, za sastanak sa ambasadoricom EU u Crnoj Gori – Rumunkom Oanom Kristinom Popa – istakao srpsku zastavu (što će, po svemu sudeći, imati epilog na sudu), zaboravljen je najvažniji detalj povodom tog susreta: zašto je do njega uopšte došlo? 

Sumnje, ako ih je i bilo, zbog čega diplomatija EU tako brzo pristaje da Mandića shvata kao vrijednog za razgovore i rad na evropskoj agendi, su otklonjenje brzo: Mandić je nedavno boravio i u Evropskom Parlamentu. Razgovori sa njim su bili uzdržani i naglašeno protokolarni – ali je razgovora bilo. To je svakako Mandićev politički uspjeh. Da li to ima ikakve veze sa konkretnom pro-evropskom politikom u Crnoj Gori – drugo je pitanje. Da li je Crna Gora zbog toga bliža Evropi? 

Umjesto odgovora na ova retorička pitanja – koja ne mogu sakriti bezidejnost i nesvrsishodnost politike koju je, u posljednje četiri godine promovisao Oliver Varhelji, evropski komesar za proširenje i dobrosusjedske odnose – sagledajmo sumarno kako zaista izgleda situacija sa crnogorskom evropskom agendom – kako na unutrašnjem, tako i na regionalnom i evropskom/međunarodnom planu. 

Prvo, nesumnjivo je da je vladajuća koalicija (sa postojećom namjerom da se, za nekoliko mjeseci, izvršnoj vlasti priključe i pro-ruske stranke nekadašnjeg Demokratskog fronta) naglašeno evropski orijentisana – na ravni retorike i javnih poruka. 

Sastav i reference kabineta i politiku koja se sprovodi na unutrašnjem planu – od bezbjednosti do kulture i medija – karakterišu regresija i vraćanje na modele i praksu koja je suprotna evropskim standardima. Politički procesi i optužnice protiv novinara zbog “delikta mišljenja” postali su svakodnevica dok, s druge strane, nacional-šovinistički pamfleti i ksenofobne poruke medija koji su pod kontrolom srpsko-ruskih službi i crkve ostaju bez reakcije tužilaštva. 

Drugo, u organizaciono-logističkom smislu, Vlada je konstituisala (obnovila) Ministarstvo evropskih integracija i izabrala novog Glavnog pregovarača. Sa obje adrese čuju se poruke kojima se na formalno-logičkoj ravni nema što zamjeriti, ali prazan hod i diskrepancija između javnih poruka i konkretnog napretka nije novi fenomen u Crnoj Gori – o čemu postoje (brojni) primjeri i prije avgusta 2020. godine. 

Novoj parlamentarnoj većini se ne može negirati da je – konačno – izabran Vrhovni državni tužilac. Ali, s druge strane, gorka politička borba unutar vladajuće koalicije povodom Agencije za nacionalnu bezbjednost i cijelog bezbjednosnog sektora, kao i selektivnost i arbitrarnost tužilačke organizacije, uključujući Specijalno državno tužilaštvo, pokazuje da je jedan nivo problema izabrati nove nosioce tih važnih državnih funkcija, a sasvim drugi fenomen organizovati njihov nepristrasni i zakoniti rad – saglasan evropskim kriterijumima i standardima. 

Treća je situacija koju evropski partneri, nažalost, ne shvataju dovoljno ozbiljno i ne odnose se prema njoj sa dužnom pažnjom: odnos prema Srbiji, tj. uticaj Srbije i njene crkve, službi i medija u Crnoj Gori. 

Za potrebe ove kratke analize treba ponoviti očigledno: Srbiji nije u interesu da Crna Gora iskorači prema EU. Mnogobrojni eksponenti srpske politike u Crnoj Gori to svakako imaju na umu. Zvanična Podgorica je, zbog toga, vrlo inertna i sputana kada je u pitanju politički i bezbjednosni odgovor na maligne uticaje iz Srbije – koji se, naravno, ne mogu odvojiti od destrukcije i sabotaže koja stiže oz Kremlja. 

Zato je crnogorska evropska agenda, u svojoj suštini, ograničena i omeđena mnogim – manje ili više vidljivim – “crvenim linijama”, koje se tiču i unutrašnje političke scene, i bezbjednosnih službi, i diplomatije, i medija… Evropska retorika je dozvoljena. Evropske prakse su sumnjive i problematične. 

Na kraju, četvrto, situacija u samoj EU je, da se poslužimo manje bolnim izrazom, daleko od idealne. Entuzijazma i obećanja prema Crnoj Gori (kao i prema većini zemalja Zapadnog Balkana) ne nedostaje – ali su zamor i kontradiktorne tendencije u samoj EU evidentni. Kada se tome dodaju nastupajući izbori za Evropski Parlament – stvari postaju još nesigurnije. 

Ko će i kako formirati novu Evropsku Komisiju? Ko će biti novi Varhelji, tj. kako bi bilo bolje – ko će biti novi komesar koji neće ličiti na g. Varheljija, ukoliko je proširenje EU stvarni cilj, a ne neka nova anti-evropska varijanta/platforma tipa tzv. “Otvorenog Balkana”? 

Kada se tome doda istorijska tragedija kriminalne ruske agresije na Ukrajinu, s jedne, i opasni scenario koji bi značio pobjedu Donalda Trampa na predsjedničkim izborima u SAD, Evropska Unija ima na svojoj agendi – i bez pominjanja drugih izazova i problema – dugu listu opterećujućih prioriteta, za koju se, recimo, organizovanje nacionalnih referenduma za prijem Crne Gore, kao nove članice EU, teško može probiti na prvu stranicu važnih evropskih poslova. 

To nas dovodi do finalnog zaključka: u Crnoj Gori je na vlasti partija koja se zove “Evropa sad!”. Ona je u koaliciji sa pro-srpskim/pro-ruskim strankama, čiji je interes za EU, Zapad i zapadne vrijednosti, a posebno NATO, u najboljem slučaju na nivou lažne i isprazne retorike. Istovremeno, istinske pro-evropske partije i pokreti, civilni sektor i pojedinci koji zaista vjeruju u potrebu i mogućnost Crne Gore da bude dio porodice evropskih naroda i država – su u opoziciji. 

“Pro-evropski” pokret “Evropa sad!” u pro-evropskoj opoziciji ne vidi partnera za evropsku agendu. Logično, zar ne – i u Podgorici, i u Briselu!

(Tekst je izvorno objavljen na sajtu Center for Western Balkan Studies)

auror: Miodrag Vlahović

izvor: analitika.me