BRAVO za Sedmu crnogorsku brigadu: Razbili su ‘gvozdeni’ četnički puk Pavla Đurišića avgusta 1944. na Krnovu… (1) (foto, video)

Inicijativa o osnivanju 7. crnogorske udarne omladinske brigade „Budo Tomović” potekla je s prvog kongresa Antifašističke omladine Crne Gore i Boke, održanog 25-26. novembra 1943. u Kolašinu.

POFGORICA: Crna Gora, Zanimljivosti, vijesti, ponedeljak, 21. VIII. 2023… 09: 58… BRAVO za Sedmu crnogorsku brigadu: Razbili su ‘gvozdeni’ četnički puk Pavla Đurišića avgusta 1944. na Krnovu… (1) (foto, video)

,,Omladina Titu piše da se Sedma mobiliše!”

Piše: Vladimir Jovanović

Na gornjoj fotografiji su između ostalih: Jovo Kapičić (1), Peko Dapčević (2), Radovan Vukanović (3), Mitar Bakić (4), docnije svi narodni heroji. Na dan 30. fecembra 1943. oni su frontmeni najjačih Titovih formacija u Crnoj Gori: 2. udarnog korpusa i njemu potčinjene 3. udarne divizije.

Fotografija je napravljena u Kolašinu, na trgu, tokom prvog, svečanog postrojavanja 7. crnogorske udarne omladinske brigade „Budo Tomović”. Budimir-Budo Tomović (1914-1942), Crnogorac, član KPJ, jedan je od partizanskih vođa u Crnoj Gori, ubili ga četnici; docnije proglašen za narodnoga heroja…

Ove, 2023. godine, dakle, ravno je osam decenija od formiranja 7. crnogorske.

Na trgu u Kolašinu 30. decembra 1943. postrojilo se prvih oko 600 boraca 7. brigade, Crnogoraca iz sastava: Durmitorskog, Zetskog, Lovćenskog i Komskog odreda, te Omladinskoga bataljona. Brigada će docnije zanavljati svoje redove novim borcima. Prvi komandni i komandirski kadar uglavnom je iz 4. crnogorske proleterske i 5. crnogorske proleterske brigade, te Durmitorskog partizanskog odreda.

Ratni put 7. crnogorske je žestok, o čemu svjedoči i brojka poginulih: ukupno 439 pripadnika brigade.

Do tada, bilo je ukupno šest crnogorskih partizanskih brigada, a na kongresu je saopšteno da broj šest ,,neće ostati posljednji koji će označavati hrabre crnogorske brigade”. Nakon čega je, bilježi se, kongresnom dvoranom zaorila pjesma:

,,Omladina Titu piše da se Sedma mobiliše!”

Kongres— naravno jednoglasno, približno 800 delegata — odlučuje da svi omladinci koji su još kod svojih kuća, a sposobni su za borbu, stupe u Narodnooslobodilačku vojsku, kako bi ubrzali poraz okupatora i oslobođenje svoga naroda; a da se 7. brigada formira SAMO OD OMLADINE i da se ona kasnije stalno popunjava novim mladim borcima („Zbornik građe za istoriju radničkog pokreta Crne Gore”, III, Titograd, 1960, 46-47).

Po svršetku kongresa, od oko 70 delegata, formirana je Omladinska četa. Komandir čete Velimir Velimirović, a politički komesar Milivoje Samardžić. Kako je četa ubrzo brojčano narasla, oformljen je Omladinski bataljon.

Naredbu Pov. Br. 320 Štaba 2. udarnog korpusa, za 30. decembar 1943. godine o formiranju 7. crnogorske brigade potpisali su: general-major Peko Dapčević, komandant; pukovnik Rudi (Rudolf) Primorac, načelnik štaba; Mitar Bakić, politički komesar.

Citiraću kompltan tekst ove naredbe:

„Odlukom Vrhovnog štaba formira se 7. udarna crnogorska brigada Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije. Za rukovodstvo štabova i jedinica brigade ODREĐUJEMO:

1.— ŠTAB BRIGADE: – komandant brigade drug major NIKO STRUGAR, do sada zamjenik komandanta 4. proleterske brigade;- [od januara 1944. načelnik Štaba brigade SALIH RADONČIĆ, prim]- politički komesar drug NIKOLA ĐAKONOVIĆ, na službi pri politodjelu 6. crnogorske brigade;- zamjenik komandanta drug kapetan MILIVOJE GROZDANIĆ, do sada na službi u 5. crnogorskoj udarnoj brigadi;- v.d. zamjenika političkog komesara drugarica VJERA KOVAČEVIĆ, do sada pri politodjelu 6. crnogorske brigade;- za ob[avještajnog] oficira drug JOVAN ĐERKOVIĆ, do sada komandant 3. bataljona Durmitorskog NOP odreda; – za referenta saniteta drug MITAR PILETIĆ, do sada referent saniteta Durmitorskog NOP odreda; – za pomoćnika referenta saniteta drugarica BRANKA VUČINIĆ; za intendanta drug MILO BOŽOVIĆ, do sada zamjenik intendanta 5. crnogorske brigade.

– Ostali članovi Štaba biće naknadno određeni. Štab brigade će sam odrediti i formirati svoj prateći vod, jačine: vodnik, politički delegat, 20 boraca, ekonom, dva kuvara, dva bolničara; i svoju kurirsku grupu jačine: komandir kurira i 10 kurira.

.

— PRVI BATALJON:

a. — Štab 1. bataljona: – komandant drug kapetan MILORAD IVANOVIĆ, do sada na službi u 2. dalmatinskoj brigadi; – zamjenik komandanta drug kapetan BLAGOJE PERUNOVIĆ, do sada na službi u 5. crnogorskoj brigadi; – politički komesar drug VLADO LAKIĆ, do sada na službi u 2. dalmatinskoj brigadi; – zamjenik političkog komesara drug VASILIJE KOVAČEVIĆ, do sada na službi u 5. crnogorskoj brigadi; – referent saniteta drugarica VIDOSAVA ĐUROVIĆ; – intendant drug MILO ĐUKIĆ.

b. — Komanda 1. čete: – komandir drug zastavnik PETAR VOJVODIĆ, do sada komandir kurira Štaba 2. udarnog korpusa; – zamjenik komandira drug MIRKO BABIĆ, do sada na službi u Durmitorskom NOP odredu; – zamjenik političkog komesara drug VOJISLAV VULIĆ, do sada na službi u 5. crnogorskoj brigadi; – politički komesar biće naknadno određen [ubrzo je određen RADOJE VUKČEVIĆ, iz 5. crnogorske brigade, prim].

v. — Komanda 2. čete: – komandir drug MIRKO GARDAŠEVIĆ, do sada na službi u 4. proleterskoj brigadi; – zamjenik komandira drug JAKOV ŠUNDOV, do sada na službi u 4. proleterskoj brigadi; – politički komesar drug DUŠAN BULIĆ, do sada kurir Štaba 2. udarnog korpusa; – zamjenik političkog komesara drug KOSTADIN POPOVIĆ, do sada na službi u Durmitorskom NOP odredu.

g — Komanda 3. čete: – komandir drug SEKULA POPOVIĆ, do sada na službi u Durmitorskom NOP odredu; – zamjenik komandira drug NEĐELJKO ALEKSIĆ, do sada na službi u Durmitorskom NOP odredu; – politički komesar drug VLADO MILOŠEVIĆ, do sada na službi u 4. proleterskoj brigadi; – zamjenik političkog komesara drug MILOVAN ŠLJIVANČANIN, do sada na službi u Durmitorskom NOP odredu.

— DRUGI BATALJON:

a. — Štab bataljona: – komandant drug poručnik KRCUN MAŠANOVIĆ, do sada na službi u 4. proleterskoj brigadi; – zamjenik komandanta potporučnik IVAN MIJATOVIĆ, do sada na službi u 4. proleterskoj brigadi; – politički komesar drug DRAGO DAPČEVIĆ, do sada na službi u 4. proleterskoj brigadi; – zamjenik političkog komesara drug BRANKO SAVIĆEVIĆ, do sada na službi u 5. crnogorskoj brigadi; – referent saniteta drugarica MILEVA KRSTAJIĆ; – intendant drug JOZO POPOVIĆ.

b. — Komanda 1. čete: – komandir drug JOVAN ŠABAN, do sada na službi u 4. proleterskoj brigadi; – zamjenik komandira drug RADE MILAŠINOVIĆ, do sada na službi u Durmitorskom NOP odredu; – politički komesar drug BOŽIDAR PETROVIĆ, do sada na službi u 5. crnogorskoj brigadi; – zamjenik političkog komesara drug STIPE LONČAREVIĆ, do sada na službi u 5. crnogorskoj brigadi.

v. — Komanda 2. čete: – komandir drug ĐORĐE KOVAČEVIĆ, do sada na službi u 5. crnogorskoj brigadi; – zamjenik komandira VUKSAN GAGOVIĆ, do sada na službi u Durmitorskom NOP odredu; – politički komesar drug ANTE PAIĆ, do sada na službi u 4. proleterskoj brigadi; – zamjenik političkog komesara drug RADENKO KOPRIVICA, do sada na službi u Durmitorskom NOP odredu.

g. — Komanda 3. čete: – v.d. komandira drug NIKOLA ŠEKULARAC, do sada na službi u 4. proleterskoj brigadi; – politički komesar drug ĐURO BATURAN, do sada na službi u 4. proleterskoj brigadi. – Ostali članovi komande biće naknadno određeni.

— TREĆI BATALJON:

a. — Štab bataljona: – komandant drug potporučnik JANKO MAŠANOVIĆ, do sada na službi u 4. proleterskoj brigadi; – zamjenik komandanta drug zastavnik JOVETA BOBIČIĆ, do sada na službi u 4. proleterskoj brigadi; – politički komesar drug BOŽO ŽARKOVIĆ, do sada na službi u Durmitorskom NOP odredu; – zamjenik političkog komesara drug NIKOLA JELUŠIĆ, do sada na službi u 4. proleterskoj brigadi; – referent saniteta drugarica DRAGICA ČELEBIĆ; – intendant drug VOJO ČOKORILO.

b. — Komanda 1. čete: – komandir drug MILIĆ KARADŽIĆ, do sada na službi u Durmitorskom NOP odredu; – politički komesar drug SAVO VUJOŠEVIĆ, do sada na službi u 5. crnogorskoj brigadi [ubrzo je VUKAŠIN ERAKOVIĆ postao politički komesar ove čete, a Savo Vujošević mu je bio zamjenik, prim].

v. — Komanda 2. čete: – komandir drug VOJO GARČEVIĆ, do sada na službi u 4. proleterskoj brigadi; – politički komesar drug VELJKO MILONJIĆ, do sada na službi u 5. crnogorskoj brigadi. – Ostali članovi komande biće naknadno određeni [za zamjenika političkog komesara postavljen JOVAN ŽARKOVIĆ, prim].

g. — Komanda 3. čete: – komandir drug VELIMIR VELIMIROVIĆ, do sada komandir Omladinske čete; – politički komesar drug DRAGO PUŠELJA, do sada na službi u Durmitorskom NOP odredu. – Ostali članovi komande biće naknadno određeni [za zamjenika političkoga komesara postavljen MIHAILO KOMATINA, prim].

— ČETVRTI BATALJON:

a. — Štab bataljona: – komandant drug kapetan VOJO SRDANOVIĆ, do sada na službi u Nikšićkom NOP odredu; – zamjenik komandanta drug PERO PRLJA, do sada na službi u pratećoj četi 2. divizije; – politički komesar drug NOVAK MATIJAŠEVIĆ, do sada na službi u 5. crnogorskoj brigadi; – zamjenik političkog komesara drug RADOVAN PAPIĆ, do sada na službi u 5. crnogorskoj brigadi; – referent saniteta drugarica IVKA NIŽIĆ; – intendant drug LAZO MRAČEVIĆ.

b. — Komanda 1. čete: – komandir biće naknadno određen; – zamjenik komandira drug PERO ROGANOVIĆ, do sada kurir Štaba 3. udarne divizije; – politički komesar drug MILAN RADIĆ, do sada na službi u 5. crnogorskoj brigadi; – zamjenik političkog komesara biće naknadno određen.

v. — Komanda 2. čete: – zamjenik komandira drug GOJKO PERUNOVIĆ; – politički komesar drug MILIVOJE SAMARDŽIĆ, do sada komesar Omladinske čete. – Ostali članovi komande biće naknadno određeni.

g. — Komanda 3. čete: – zamjenik komandira drug VLADIMIR KALJEVIĆ; – politički komesar drug MATO CEROVIĆ, do sada na službi u Durmitorskom NOP odredu. – Ostali članovi komande biće naknadno određeni.

– Novoformiranu 7. CRNOGORSKU UDARNU BRIGADU, pod današnjim datumom, određujemo u sastav naše 3. udarne divizije NOV Jugoslavije.

– Štab 3. divizije riješiće sva dalja pitanja organizacije, snabdijevanja i taktičke upotrebe ove brigade, na bazi osnovnog zadatka Divizije.

SMRT FAŠIZMU — SLOBODA NARODU!”

Prve borbe 7. crnogorska imala je u rejonu Bijeloga Polja, a slijede borbe kod Podgorice i u dolini Zete, Piperima, kod Nikšića, pa opet kod Bijeloga Polja; 4. maja 1944. privremeno oslobođa Berane, porazivši četničke i jedinice srpskog kvislinga Milana Nedića; ratni put nastavljen borbama u Bihoru i na Pešteru, te tokom njemačke operacije „Rübezahl” (Durmitorska operacija), 13-27. avgusta 1944. godine.

Slijedi sadjejstvo u borbama opet u dolini Lima — tokom kojih je 30. avgusta 1944. Berane od strane 5. crnogorske brigade konačno oslobođeno — zatim borba na Mateševu; 7. crnogorska krajem decembra 1944. učestvuje u konačnom oslobađanju Mojkovca, a početkom 1945. umarširala je u Bijelo Polje; na nove borbene zadatke upućena u BiH — kada su oslobođeni Čajniče i Goražde; prelazi u Srbiju i učestvuje u oslobođenju Sjenice i Peštera, odakle se brigade vratila u Crnu Goru, na odmor u rejonu Bijeloga Polja; ukupno tadašnje brojno stanje 7. crnogorske: 1.661 boraca, od čega 131 partizanka.

Potom, prvih mjeseci 1945. godine 7. crnogorska ponovo odlazi u BiH, učestvuje u operaciji oslobođenja Sarajeva, tokom kojih je umarširala u Trnovo i u Ilidžu; novi borbeni zadatak bio je da uništava neprijateljske garnizone na Uni (zapadna BiH), a 7. maja 1945. učestvuje u oslobođenju Karlovca (Hrvatska).

Ratni put nastavljen borbama u Sloveniji, tamo je oslobodila Novo Mesto. Brigada sadjejstvuje u opkoljavanju neprijateljskih formacija — uključujući i četnike iz Crne Gore, zatim Njemce i ustaše — kod Zidanoga Mosta.

Upravo je 7. crnogorska 11. maja 1945. zarobila i razoružala i komandu i jedinice po zlu čuvene 7. SS-Freiwilligen-Gebirgs-Division „Prinz Eugen“, između ostaloga odgovorne za masakr crnogorskog civilnog stanovništva, te ostatke njemačke 22. i 181. divizije.

Petar Vojvodić (narodni heroj), komandant 1. bataljona 7. crnogorske, od brigadefirera Augusta Šmithubera, komandanta 7. SS-divizije, prvi je u u Rimskim Toplicama zatražio da izda naređenje da polože oružje. Brigadefirer se predao general-majoru Savu Buriću, komandantu 3. udarne divizije, a Vojvodić je sproveo u zatvor Šmithubera (Njemac je suđen i osuđen na smrt, strijeljan 1947. u Beogradu).

Bilježi se da je 7. crnogorska tada razoružala 7.009 njemačkih vojnika i oficira i zaplijenila:

– 220 kamiona, 93 putnička automobila, 24 prikolice, 2 tenka, 3 oklopna automobila, 1.400 kola, 2.000 konja, 50 topova, 15 minobacača 81 mm, 9 minobacača 45 mm, 7 protivavionskih mitraljeza „žiškara”, 7 mitraljeza, 246 „šaraca”, 146 puškomitraljeza, 4.200 pušaka, 150 automata, 400 pištolja, oko 1.700.000 raznih metaka…

Nakon Zidanoga Mosta, 25. maja 1945. jedinice 7. crnogorske su razmještene u Hrvatskoj (Dugo Selo, Kutina, Čazma, Novska). Službeno, dana 1. juna 1945. brigada prelazi na mirnodopski raspored.

Na ratnome putu 7. crnogorske jedna od najvećih vojničkih pobjeda odigrala se 25. avgusta 1944. godine na Krnovu, više Nikšića, tokom njemačke operacije „Rübezahl”. U silovitom protivudaru 7. crnogorska je doslovno ZBRISALA S LICA ZEMLJE četnički 8. „gvozdeni” puk — navodno elitnu jedinicu Pavla Đurišića, njemačkoga i saveznika srpskih nacista Milana Nedića i Dimitrija Ljotića, glavnog komandanta za Crnu Goru Dragoljuba- Draže Mihailovića…

(Nastavlja se)

BONUS VIDEO: JA SAM CRNOGORAC – MILAN SJEKLOĆA

izvor Antena M