Je li ,,lutkar iz Beograda“ dobio crveni ili samo žuti karton?

Nedavno pismo skoro 60 visokih zvaničnika evropskih parlamenata i američkog Kongresa i Senata je snažan znak da, polako ali sigurno, počinje da se mijenja višegodišnja politika popuštanja i udovoljavanja interesima Aleksandra Vučića u regionu Zapadnog Balkana– ocijenio je za Pobjedu Momčilo Radulović, predsjednik Evropskog pokreta u Crnoj Gori.

Radulović tako vidi motive otvorenog pisma koje su uticajni evropski i američki političari, članice i članovi američkog Kongresa i Senata, te parlamenata zemalja EU, pisali specijalnom izaslaniku EU za dijalog Prištine i Beograda Miroslavu Lajčaku, izaslaniku SAD-a za Zapadni Balkan Gabrijelu Eskobaru i specijalnom izaslaniku UK za Zapadni Balkan Stjuartu Piču.

Zapadni političari u pismu naglašavaju da se mora primjenjivati – u odnosima Srbije i Kosova, ali i na Zapadnom Balkanu – ,,diplomatija odvraćanja“ ako se želi riješiti aktuelna kriza.

POTREBA ZA NOVOM STRATEGIJOM

Trenutni pristup ne funkcioniše. Tražimo da međunarodna zajednica uči iz naše prošlosti i da osigura da ne usvojimo politiku usredsređenu na Beograd za Balkan – piše, između ostalog, u pismu trojici specijalnih izaslanika za Zapadni Balkan, koji posreduju u pregovorima Beograda i Prištine, ali imaju snažan uticaj na zapadnu politiku u regionu Balkana.

Recept po kojem je Aleksandar Vučić preko lobističkih struktura kupovao i vrijeme i djelove sistema odlučivanja na visokim adresama u Evropi i SAD je, ističe Radulović, polako počeo da ,,ima veoma gorak ukus, čak i za one koji su bili njegova direktna ciljna grupa“.

– Kada predstavnici ovako važnih struktura u ovako velikom broju počinju da postavljaju pitanja objektivnosti politike evropskih i američkih struktura i da izražavaju zabrinutost za ukupnu stabilnost regiona zbog nesrazmjerne potpore za Vučića, onda to znači veoma snažan alarm. Taj alarm je već počeo da budi mnoge i u Briselu i Berlinu, ali i u Vašingtonu – smatra Radulović.

Spoljnopolitički analitičar, novinar i publicista Boško Jakšić ukazuje da pismo otvara prostor za neke negativne efekte po Vučića.

– Čini mi se da predsjednik Srbije nije iskoristio vrijeme i prednost koju mu je kosovski premijer Aljbin Kurti dao svojim tvrdoglavim odbijanjem da formira zajednicu srpskih opština na Kosovu. Znamo da je Kurti zbog toga bio na meti veoma oštrih kritika, ne samo Evrope nego i glavnog sponzora kosovske nezavisnosti– Sjedinjenih Američkih Država.

Sada, Vučić je određenim potezima, koje je naložio Srpskoj listi na Kosovu da poravna situaciju, pritiske iz Prištine okrenuo ka Beogradu. To je neka glavna stvar koja je poruka pisma– istakao je Jakšić u razgovoru za Pobjedu.

Upozorenje grupe moćnih političara sa Zapada izazvalo je prilično nervoznu reakciju prozvanog – predsjednika Srbije.

On je potvrdio da je ,,vidio pismo 56 parlamentaraca“, ali je ocijenio da su lažne ocjene da je on remetilački faktor na Zapadnom Balkanu.

– Napadnut sam jer pomažem narodu u Republici Srpskoj, BiH i Bog zna šta radim sa Srbima u Crnoj Gori. Pismo je samo formalno naslovljeno na mene, a ono je protiv Srbije – uzvratio je Vučić.

Nije samo jedno pismo uznemirilo predsjednika Srbije. Vučić je svjestan da se na Zapadu ozbiljno razmatra promjena strategije u odnosu na politiku zvaničnog Beograda i da prolazi vrijeme kada su, sve donedavno, Vučić i njegova vlast bili od uticajnih međunarodnih krugova označeni kao ,,faktor stabilnosti“.

Ta je slika sada urušena i kroz medijske objave uticajnih listova sa Zapada.

PREDSJEDNIK, HULIGANI I ,,KUĆA UŽASA PODZEMLJA“

Prvo je krenuo Njujork tajms (The New York Times) koji je, u maju ove godine, ocijenio da vlast predsjednika Srbije Aleksandra Vučića, za širenje straha među građanima koristi kriminalne bande kojima je dozvolio da postanu virtuelna ruka države.

U oštro intoniranom tekstu, naslovljenom ,,Predsjednik, fudbalski huligani i ‘Kuća užasa’ podzemlja“, detaljno se navode veze kriminalnog klana Veljka Belivuka sa srpskim državnim vrhom, pa je američki list zaključio da u Srbiji ,,postoji siva zona između države i mafije“.

Autor teksta Robert Vort je istakao da su veze između pripadnika kriminalne organizacije ozloglašenog Belivuka sa srpskom policijom dobro dokumentovane i ustvrdio da „nema sumnje da su Belivuk i njegova banda u zatvoru, samo zato što je Europol razbio šifru“ za aplikaciju koju su koristili.

Ocijenio je i da se sve što je radio Belivukov klan teško moglo dešavati bez znanja Vučića koji „ima gotovo potpunu kontrolu nad skoro svakim aspektom javnog života u Srbiji“.

Iako je tekst uticajnog američkog lista odjeknuo u Srbiji i regionu, Aleksandar Vučić se nije posebno trudio da se brani od medijskih objava.

– To su sve gluposti koje je taj novinar dobio od srpskih novinara koji rade protiv interesa Srbije – kratko je kazao Vučić tokom jedne konferencije za novinare sredinom maja, ubijeđen da pisanje Njujork tajmsa neće u međunarodnim krugovima dovesti do nekog većeg preispitivanja odnosa prema njemu i njegovoj vlasti.

Nekoliko sedmica docnije, iz Vašingtona je stigla institucionalna potvrda da je Vučić imao pogrešnu procjenu.

Ministarstvo finansija Sjedinjenih Država stavilo je 11. jula na listu sankcija direktora Bezbjednosno-informativne agencije Srbije Aleksandra Vulina. Uz žestoko obrazloženje: Vulin je sankcionisan zbog navodne korupcije i umiješanosti u trgovinu drogom, kao i zbog veza sa Rusijom.

Potom su poruke sa Zapada postale sve učestalije, iako ne tako javne: američki analitičari Danijel Server i Edvard Džozef su kritikovali zapadnu, ali prvenstveno američku, politiku prema vlastima u Srbiji.

Onda je došao još jedan medijski udar na Vučića. Ovog puta iz srca Evrope, iz Njemačke.

,,BALKANSKI PALIKUĆA“

– On je, nema sumnje, veliki državnik. Predsjednik Srbije visok je skoro dva metra. Samo se u razgovoru Aleksandar Vučić ponekad pretvara da je manji nego što jeste. Predsjednik sebe vidi kao garanta mira na Zapadnom Balkanu, ali svako ko razumije srpski, čita između redova i prati agitaciju privatnih TV-emitera lojalnih režimu doći će do drugog zaključka: da Vučić ima sve što je potrebno da bude palikuća – navodi se u uvodu analitičkog teksta uglednog njemačkog časopisa ,,Špigl“.

Autor Valter Majer, podsjećajući da desetine hiljada ljudi ,,već mjesecima u Beogradu i drugim gradovima Srbije protestuju protiv autokratskog predsjednika“, navodi ključnu ocjenu – da je spoljnopolitički kurs ,,beogradskog lutkara“ kao hodanje po užetu.

– Vučić sebe vidi kao zastupnika svih Srba, uključujući i onih koji žive u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori i na Kosovu. Centralnu ulogu u njegovim proračunima ima moćna Srpska pravoslavna crkva koja gvozdenim kliještima drži 15 miliona pravoslavnih Srba širom svijeta. Zbog toga Vučić hvata u zamku sveštenstvo koje je devedesetih bilo kritički orijentisano prema velikosrpskom despotu Slobodanu Miloševiću, u čije vrijeme je Vučić bio na službi kao ministar informisanja – ocjenjuje novinar ,,Špigla“.

Uz nabrajanje negativnog uticaja zvaničnog Beograda, od toga da su na Kosovu pripadnici srpske manjine lojalni Vučiću onesposobili desetine vojnika Kfora, ocjene da se u Bosni najavljuje referendum o otcjepljenju većinski srpskog dijela

Republike Srpske, te da u Crnoj Gori ,,članici NATO, više prosrpskih snaga sprema se da preuzmu kormilo vlade“, autor Majer zaključuje da su ,,stvari u regionu u posljednje vrijeme izmakle kontroli“.

Njemačka je, dok je na njenom čelu bila Angela Merkel, bila Vučićev ,,evropski zaštitnik“. Berlin je često i javno branio predsjednika Srbije i svjesno potcjenjivao njegove veze sa Kremljom Vladimira Putina, ali i sa ruskim bezbjednosnim službama. Odlazak Merkel i dolazak novog kancelara Olafa Šolca značio je i promjenu stava Berlina prema Beogradu.

To se brzo reflektovalo i kroz novu politiku Berlina, ali i ponašanje poslanika Bundestaga, kao i njemačkih predstavnika u evropskim tijelima.

Indikativno je da je upozoravajuće pismo evropskih i američkih parlamentaraca Lajčaku, Eskobaru i Piču potpisao i Mikael Rot, predsjednik Komiteta za vanjske poslove Bundestaga, kao i još nekoliko njemačkih poslanika.

Je li to signal da Zapad definitivno mijenja svoj, do sada, ambivalentni odnos prema Vučiću i njegovom razarajućem uticaju na prostoru Zapadnog Balkana?

IMA LI PROMJENE POLITIKE?

Analitičar Boško Jakšić ne vjeruje u brze promjene strategije Zapada.

– Još smo daleko od tačke u kojoj Zapad ozbiljno pritiska predsjednika Srbije Aleksandra Vučića – poručio je Jakšić u razgovoru za Pobjedu.

Iako smatra da je tekst iz Špigla realna ocjena odnosa između Srbije i Njemačke, koji su nakon „zlatnog perioda sa Angelom Merkel“ sada na najnižem nivou – on misli da je to, kao i samo pismo zvaničnika Evrope i SAD, samo jedan od ,,žutih kartona koji stižu godinama“.

– Crvenog kartona još nema i to iz jednog jedinog razloga: Zapad, prije svega Amerikanci, ne vide alternativu Vučiću na srpskoj političkoj sceni. Dok god je situacija ovakva kakva jeste, oni će ga držati kao ,,omiljenog diktatora“ ili, kao što je svojevremeno u Evropskoj uniji rečeno, da je on njihov omiljeni autokrata – ocijenio je Jakšić.

Iskusni spoljnopolitički analitičar ukazuje i na to da direktnih pritisaka sa ,,glavnih adresa“ nema – ni iz Bijele kuće niti iz Brisela.

– Tako da je Vučić i dalje prihvaćen partner. Prije svega za dijalog o Kosovu, pa onda za odnose u regionu – dodao je Jakšić.

Nasuprot njemu, Momčilo Radulović smatra da se u zapadnim uticajnim krugovima sve snažnije plasira teza da se više nikako ne smije tolerisati politika zvaničnog Beograda, čiji je ključni instrument Srpska pravoslavna crkva, u regionu Zapadnog Balkana.

– Najveći broj uglednih analitičara je saglasan u tome da je upravo Vučićeva politika ta koja širi ruski uticaj i da više ne smije biti nikakvih koncesija i trgovine sa njim i njegovim pionima u regionu, prvenstveno (Miloradom) Dodikom i pro-srpskim partijama u Crnoj Gori – ocjenjuje Radulović.

ČEKAJUĆI EPILOG

Brojni dokumenti, otvorena pisma uglednih političara iz EU i SAD, kao i analize uticajnih zapadnih medija i think-thank organizacija, ukazuju da ističe vrijeme podrške ,,stabilokratijama“ na Balkanu, poput one koju je Vučić kreirao u Srbiji.

Međutim, činjenica je da se mnogi izaslanici sa Zapada, koji pregovaraju sa Vučićem, ali i drugim regionalnim liderima – navodno sve sa namjerom da stabilizuju prilike na Zapadnom Balkanu – kreću u ranije zadatim političkim koordinatama ranije. Zato se, za sada, na terenu, ne primjećuje neki veći zaokret u strategiji Zapada.

Nezavisni mediji u Srbiji, ali i mediji u regionu, u posljednje vrijeme sve više kritički ukazuju da su neki od zapadnih terenskih igrača, specijalnih izaslanika, pokazali ,,zabrinjavajuće koketiranje“ sa vlastima u Beogradu, što je za posljedicu imalo nastavak Vučićeve dominacije, ali i produbljivanje političkih konflikata u regionu.

Zapadni izvori koje je kontaktirala Pobjeda nagovještavaju skore promjene u ekipi specijalnih izaslanika Zapada na Balkanu. Prema tim izvorima, najkasnije do kraja godine biće značajnih kadrovskih promjena, a već se ,,otvaraju vrata“ da Gabrijel Eskobar – čije izjave su donedavno izazivale podozrenje prozapadnih krugova u Srbiji i Crnoj Gori – uskoro zasjedne u ambasadorsku fotelju u jednoj državi regiona i time se diskretno ukloni sa pozicije da ,,ubrzava dijalog“ u regionu.

To je jedan od indikatora da važne adrese na Zapadu postaju svjesne pogrešnosti dosadašnjeg pristupa i da se sve više zagovara ideja da ,,diplomatija odvraćanja od proizvodnje konflikata“ – koja se i napominje u pismu evropskih i američkih parlamentaraca – postane modus operandi na Zapadnom Balkanu.

No, biće potrebno mnogo da bi se stabilizovale prilike u regionu, nakon što je Zapad dugo držao ,,oči širom zatvorene“ prema imperijalnoj politici zvaničnog Beograda.

U međuvremenu, ideologija ,,krvi i tla“– čiji je zagovornik početkom devedesetih bio upravo Aleksandar Vučić – promijenila je svoj imperijalni plašt. Ali ne i metode razaranja državnih sistema u susjedstvu Srbije, prije svega u Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini. Pod naletom inovirane velikodržavne srpske ideologije – sada eufemistički nazvane ,,srpski svet“ – i Bosna i Crna Gora su postale nefunkcionalne države i sistemi na koje se u velikoj mjeri utiče i upravlja sa strane.

To danas uviđa veliki dio zapadne javnosti, kao i uticaj zvaničnog Beograda. No, da li je kasno za promjenu strategije?

– Uz Vučićev blagoslov, negiranje genocida je sada postalo institucionalno. Velikosrpska ideologija je živa, samo je promijenila ime i sada se zove „srpski svet“ – citira njemački magazin Špigl riječi Hasana Hasanovića koji je kao mladić preživio masakr u Srebrenici, a danas radi u Memorijalnom centru.

Kada će ove riječi pravilno htjeti da razumiju u Briselu i Vašingtonu i koliko će se čekati na zvaničnu promjenu strategije Zapada prema Zapadnom Balkanu?

Prepoznavanje Vučića kao faktora destabilizacije

Predsjednik Evropskog pokreta u Crnoj Gori Momčilo Radulović u razgovoru za Pobjedu ocjenjuje da poruke iz pisma upućenog na adrese tri specijalna izaslanika SAD, EU i Velike Britanije, ukazuju da u međunarodnoj zajednici preovlađuje ideja da je Aleksandar Vučić postao ključni destabilizirajući faktor u regionu Zapadnog Balkana.

– Najvažnije poruke pisma skoro 60 visokih zvaničnika evropskih parlamenata i američkog Kongresa i Senata su prepoznavanje Vučića kao destabilizirajućeg faktora u regionu i poziv da se prestane sa politikom povlađivanja zvaničnom Beogradu. Osuđuje se i ponašanje Vučića na Kosovu, kao i njegov orkestrirani napad na pripadnike KFOR-a.

To je ono što je nedostajalo u reakcijama onih kojima je pismo upućeno, koji su čak hvalili ponašanje Vučića, a osudili zvaničnike Kosova. Takav disbalans u korist zvaničnog Beograda i neobjektivnost u politikama prema rješavanju spora između Kosova i Srbije je postao neodrživ i prijeti eskalaciji konflikta – ističe Radulović.

Predsjednik Evropskog pokreta u Crnoj Gori ocjenjuje da ni sam predsjednik Bajden i njegova administracija neće moći da ignorišu imena poput senatora Boba Menendeza, koji je predsjednik Komiteta za vanjske odnose u Senatu Sjedinjenih Američkih Država. Naglašava da je takvih glasova sve više, i u Evropi i u Americi, a da slično važi i za predsjednike i članove vanjsko-političkih komiteta najvećeg broja zemalja Evropske unije i samog Evropskog parlamenta.

Radulović podsjeća na nedavne članke uglednih analitičara, poput Danijela Servera ili Edvarda Džozefa u prestižnom časopisu Foreign Policy, i cijeni da su ovi članci, ,,ali i sve ozbiljnija pitanja raznih struktura unutar američkog Kongresa i Senata izazvali rasprave o ispravnosti američke politike u regionu na veoma visokim adresama u Vašingtonu“.

– Najveći broj ovih analitičara se slaže da Vučićeva politika „srpskog sveta“ koju širi preko političkih krugova i Srpske pravoslavne crkve u regionu Zapadnog Balkana ne smije više imati nikakvu podršku Zapada, bez obzira na opasnosti od ruskog uticaja. Odnosno, oni se slažu u tome da je upravo Vučićeva politika ta koja širi ruski uticaj i da više ne smije biti nikakvih koncesija i trgovine sa njim i njegovim pionima u regionu, prvenstveno Dodikom i prosrpskim partijama u Crnoj Gori – kaže Radulović za Pobjedu.

Prema njegovim riječima, u pismu Lajčaku, Eskobaru i Piču se ukazuje i na nestabilnost u Bosni i Hercegovini i teško unazađivanje Crne Gore u kojoj su na vlasti partije koje kontroliše Beograd.

– Ovakvo stanje u ove dvije zemlje je, u značajnoj mjeri, i direktna posljedica pogrešne politike i procjena niza zapadnih zvaničnika koji su zaduženi za komunikaciju sa zemljama Zapadnog Balkana i za definisanje politikama prema njima.

Destabilizacija koja se u njima dešava je očigledan znak da u toj politici koja u centar stavlja Beograd i Vučića nešto definitivno nije u redu. Umjesto stabilizacije i „harmonije“ ,,Otvorenog Balkana“ koju je gurala Strategic Albright grupa i njeni zapadni i lokalni eksponenti na Balkanu, dobili smo snažnu i dugotrajnu destabilizaciju. To ovo pismo jasno prepoznaje i kritikuje – kaže Radulović.

Naglašava da primitivna i drska reakcija Vučića i premijerke Brnabić na pismo govori da je ono imalo snažan efekat na sve adrese kojima je upućeno, ali i šire.

– Dodatnu težinu ovom pismu, u kojem se potvrđuje suverenitet Kosova, daje i potpisivanje od strane predsjednika komiteta za vanjske poslove Ukrajine, što je veliki korak ka zvaničnom priznanju Kosova od strane te zemlje. Takav potez Ukrajine bi značio i veliki pritisak na ostalih pet zemalja Evropske unije koje nijesu priznale Kosovo i bio bi uvod u njihove pozitivne akcije u tome pravcu. Time bi se napravio ogroman korak u stabilizaciji prilika na Kosovu, a Vučiću znatno smanjio manevarski prostor. A manji uticaj Vučića bi značio i stabilizaciju prilika na Balkanu – zaključuje Radulović u analizi za Pobjedu.

JAKŠIĆ: Tekst ,,Špigla“ govori o rivalitetu Njemačke i SAD na Zapadnom Balkanu

Za Boška Jakšića tekst u „Špiglu“ je signal kako se sada u Njemačkoj tretira Aleksandar Vučić – različito od vremena kada je Angela Merkel bila na čelu države, jednu od najvažnijih članica Evropske unije.

– Tekst govori o tome kako se sada Vučić predstavlja njemačkoj javnosti. Očigledno je cilj da se zaboravi onaj period u kojem je Vučić bio miljenik i kome se tolerisala autokratija – ocijenio je Jakšić.

Smatra da je ovaj tekst istovremeno i znak poremećenih odnosa između SAD i Njemačke povodom Zapadnog Balkana, odnosno ,,tihe borbe za uticaj“.

– Postaje jasno da Amerika želi da ostvaruje svoje interese u regionu, nakon što je poslije toliko godina prepustila region Njemačkoj, i da sada Vašington želi da se vraća na Balkan, što izaziva politički rivalitet – kazao je Jakšić za Pobjedu.

Izvor: Pobjeda.me